Ulduzlara doğru addım atan

Bu gün sovet kosmonavtı və kosmosda olan ilk insan Yuri Qaqarinin anadan olmasının 90 ildönümüdür. Gələcək əfsanə Azərbaycandan olan mütəxəssislərin də iştirak etdiyi “Vostok-1” gəmisində ulduzların yanına gedib. Zəfərli uçuşa hazırlıq üçün bizim həmvətənlərimizin nə edib və Azərbaycan bu gün kosmik sənayeni necə inkişaf edir, məqalədə oxuyun.

12 aprel 1961-ci ildə Yuri Qaqarin “Vostok-1” gəmisində Baykonurdan uçuşa başlayıb və bəşər tarixində ilk kosmik uçuş həyata keçirib. O, orbitdə 108 dəqiqə olub, bu müddət ərzində Yer ətrafında dövrə vuraraq.

İnsanın kosmosa buraxılması üzərində ən yaxşı mütəxəssislər komandası çalışıb, o cümlədən Azərbaycanda da. Sovet kosmik proqramının yaradıcılarından biri alim-mühəndis Kərim Kərimov olmuşdur. Ali dövlət mükafatları laureatı, general-leytenant əsrin dörddə birində kosmik gəmilərin və stansiyaların pilotlu uçuşları üzrə komissiyasına başçılıq edib. O, zəfər uçuşun hazırlanmasında iştirakına görə Lenin ordeni almışdır.

Bundan başqa, bizim soydaşlarımız Qaqarinin aşağı Yer orbitinə çıxdığı reaktiv daşıyıcı üçün yanacaq yaradıblar. Onu Bakıda Akademik Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun əməkdaşları hazırlayıblar.

Kosmosdan qayıdandan sonra Qaqarin “sülh missiyası” ilə planet ətrafında səyahətə çıxmışdır. İki il ərzində o, 30-a yaxın ölkəyə səfər edib. İlk kosmonavt Azərbaycanda da olub: Bakıda o, indi də burada bitən palmaları əkib.

Hələ o zaman Yuri Qaqarinin kosmosun tədqiqinə verdiyi töhfəsi bütün dünyada yüksək qiymətləndirmişdilər. Sovet İttifaqında hətta məktəblilər də onun əzarkeşləri olmuşdular. Başqa respublikalardan həmyaşıdlarından Azərbaycanlı yeniyetmələr də geri qalmırdılar. Azərbaycanın əməkdar artisti Bəhram Bağırzadənin xatirələrinə görə, onun doğma 189 nömrəli məktəbi əfsanəvi pilotun adını daşımaq hüququ uğrunda uzun illər mübarizə aparırdı. “Yarışlar, müsabiqələr, olimpiadalar – biz, Yuri Qaqarinin adını almaq üçün daha çox xal, birinci yerlər, medallar, mükafatlar qazanmağa çalışırdıq! Və 80-ci illərin ortalarında biz qalib gəldik”, – Bağırzadə danışırdı.

Hər yaz Azərbaycanda insanın kosmosa ilk uçuşunu anmaq üçün tədbirlər keçirirlər. Keçən ilin aprel ayında Bakıdakı Rus Evi tədbirin növbəti ildönümünə həsr olunmuş poetik gecə təşkil edib. Elə həmin gün burada kosmosun fəthinə həsr olunmuş fotosərgi açıblar. Aprelin 12-də isə azərbaycanlı tamaşaçılara “Qaqarin. Kosmosda ilk” filmini göstəriblər.

Kosmosun tədqiqi bu gün də davam edir. Azərbaycan və Rusiya birlikdə kosmik sənayeni inkişaf etdirirlər. Müstəqil Dövlətlər Birliyinin digər iştirakçılları kimi ölkələrimiz də kosmik fəzanın dinc məqsədlərlə tədqiqi və istifadəsi sahəsində birgə fəaliyyət haqqında saziş çərçivəsində fəaliyyət göstərirlər.

2023-cü ilin oktyabrında Bakı yarım əsrdə ikinci dəfə 74-cü Beynəlxalq Astronavtika Konqresini qəbul edib. Onun çərçivəsində Azərbaycanın rəqəmsal inkişaf və nəqliyyat naziri Rəşad Nəbiyev və “Roskosmos”un başçısı Yuri Borisov görüşüblər. Onlar kosmik sənayesində yüksək ixtisaslı kadrların yeni nəslinin hazırlanmasını müzakirə ediblər.

Elə həmin ay Azərbaycan, Rusiya və Çinin birgə ay layihəsinə qoşuldu. Alyans Yer peykinin səthində beynəlxalq elmi stansiya qurmağı planlaşdırır. Və əgər bu planlar reallaşarsa, ölkəmizə Ayın müstəmləkəçiliyinin iştirakçısı olmaq qismət olacaq.