Türk dünyası: qədimdən müasirliyə

Azərbaycanlılar türk xalqlarının böyük ailəsinə daxildir. Ona görə də bugünkü tarix – Türkçülük günü –ölkəmiz üçün vacib gündür. Türk irsinin qorunması və digər etnik-dil icmaları ilə dialoqun inkişafı haqqında məqaləmizdə oxuyun.

Tarixçilər Orta Asiya ilə Sibirin arasında yerləşən Böyük Altay makroregionunu türk etnoslarının ata-baba yurdu adlandırırlar. Məhz burada b.e. V əsrində “türk” adlı qəbilə birliyi quruldu. Bir əsr sonra Böyük Altayda dünyanın ilk türk dövləti – Türk xaqanlığı meydana gəldi.

Erkən orta əsrlərdə türk xalqları davamlı olaraq müxtəlif istiqamətlərə köç etdilər. X-XI əsrlərdə Cənubi Qafqaza gəlib burada yerli əhali ilə qarışdılar. Beləliklə, bizim etnosumuz – azərbaycanlılar etnosu yarandı.

Bu gün türk xalqlarının ümumi sayı 180 milyondan çoxdur. Azərbaycan türkdillilərin əksəriyyət təşkil etdiyi ölkələrin siyahısında dördüncü yer tutur.

2009-cu ildə dörd türk ölkəsi – Azərbaycan, Türkiyə, Qırğızıstan və Qazaxıstan bir araya gələrək sonradan Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) adlandırılan Türk Şurası yaratdılar. Bir neçə il sonra Özbəkistan da təşkilatın bir üzvü oldu. Macarıstan və Türkmənistan TDT-nin fəaliyyətində müşahidəçi qismində iştirak edir. İyul ayında Şuşada TDT ölkələrinin qeyri-rəsmi sammiti keçiriləcək.

Bəlkə də gələcəkdə beynəlxalq birliyin tərkibi yenidən genişlənəcəkdir. 2021-ci ildə TDT-nin Ağsaqqallar Şurasındakı Türkiyənin nümayəndəsi türk xalqlarının yaşadığı Rusiya və Çin də qurumun təbii üzvləri olduğunu bildirib.

Bundan başqa, bu ölkələrdə türk mədəni-tarixi irsinə böyük hörmətlə yanaşırlar. Məsələn, ötən ilin oktyabr ayında Barnaulda “Tarixdə və müasirlikdə slavyan və türk xalqlarının birliyi” adlı III Beynəlxalq Altay Forumu keçirildi. Rusiya, Azərbaycan, Türkiyə, Monqolustan və digər dövlətlərin 92 universitetlərindən 300-dən çox alim Forumda iştirak etmişdir.

Forumda “Türk dünyası VI–XII əsrlərdə” kollektiv monoqrafiyanın birinci cildi təqdim olunub. Nəşr yeddi ölkəni təmsil edən 35 elmi mütəxəssisdən ibarət beynəlxalq kollektiv tərəfindən hazırlanıb. Kitabın müəllifləri arasında azərbaycanlı və rus müəlliflər da yer alıb.

Mədəniyyətlərarası kommunikasiyalarla bağlı müzakirələr bu ilin aprel ayında Bakıdakı “Rus evi” ndə onun rəhbəri İrek Zinnurovun “Slavyan-Türk sinerjisi” Fondunun Direktorlar Şurasının sədri, Rusiya Elmlər Akademiyasının akademiki, həmyerlimiz Heydər İmanovla görüşündə davam edib. Hər iki həmsöhbət türkdilli və slavyan xalqları arasında dialoqun genişləndirilməsinin vacibliyini qeyd etdilər.

Bu cür qarşılıqlı fəaliyyət Avrasiya məkanında siyasi sabitliyin və iqtisadi inkişafın etibarlı əsasıdır. Buna görə türk-slavyan əməkdaşlığı alqışlanmalıdır.